Krajobraz po klęsce

Seminarium wyjazdowe SITLiD

Prowadzenie gospodarki leśnej na terenach po klęsce rozpadu świerczyn górskich, na przykładzie Nadleśnictwa Węgierska Górka było tematem terenowego seminarium Stowarzyszenia Inżynierów Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, które 23 czerwca odbyło się w Beskidach. Na spotkanie przyjechało 230 członków SITLiD z terenu całej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach, naukowcy oraz samorządowcy z terenu Żywiecczyzny.

Z ośmiu beskidzkich nadleśnictw w wyniku rozpadu świerczyn Nadleśnictwo Węgierska Góra ucierpiało najbardziej. Przed klęską, w roku 2004,  77 proc. udziału wśród podstawowych gatunków leśnych w ujęciu powierzchniowym należało do świerka. Buk stanowił zaledwie 14 proc., a jodła tylko 5 proc. Po dziesięciu latach, w wyniku przebudowy tutejszych drzewostanów udział świerka zmalał do 51 proc., a buka i jodły zwiększył się odpowiednio do 38 i 8 proc. Dziś Nadleśnictwo Węgierska Górka może być przykładem jak z sukcesem przebudować skład gatunkowy , by w przyszłości uzyskać trwały, stabilny, wielogatunkowy drzewostan, dostosowany do siedliska.

Obecnie główne zabiegi hodowlane w drzewostanach Nadleśnictwa Węgierska Górka związane są z pielęgnacją młodników. Gospodarz seminarium, Marian Knapek, nadleśniczy Nadleśnictwa Węgierska Górka pokazując w czasie objazdu terenowego fragmenty przebudowanych drzewostanów w Leśnictwie Skrzyczne  zwrócił uwagę na diametralną zmianę struktury klas wieku. Przeciętny wiek drzewostanów w Nadleśnictwie Węgierska Górka wynosi 39 lat, a jeszcze dekadę temu wynosił 69 lat. Wiele czasu poświęcono także na omówienie  zagadnień związanych z rewitalizacją gleb leśnych i bilansem wodnym. Dr hab. inż. Stanisław Małek, profesor Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie podkreślił, że warunki glebowe i klimatyczne miały niebagatelny wpływ na utratę stabilności  drzewostanów świerkowych. Skały macierzyste obszaru nadleśnictwa dają przeważnie zwietrzelinę łatwo ulegającą ługowaniu i bielicowaniu, o dość słabym kompleksie sorpcyjnym i niskiej buforowości, stąd gleby łatwiej ulegają zakwaszeniu pod wpływem trudno rozkładalnej ściółki świerkowej i opadów atmosferycznych o obniżonym pH. Dodatkowo niska przepuszczalność i retencyjność fliszu na obszarze nadleśnictwa daje niski margines bezpieczeństwa wodnego dla wymagającego pod tym względem świerka. Niską, naturalną retencyjność obniża również degradacyjny wpływ tego gatunku na glebę. Badania naukowe prowadzone w ciągu ostatniej dekady na terenie Beskidu Śląskiego i Żywieckiego dowodzą, że w warunkach klęskowego rozpadu drzewostanów pożądane jest uznanie wszystkich naturalnych odnowień, nawet o charakterze leśno-zaroślowym, jako przedplonu i cennej osłony gleby. Dopuszczalne jest także odnawianie wylesionych powierzchni gatunkiem, który nie jest przewidziany w składzie docelowym, ale ma poprawić fizyko-chemiczne własności gleby i w krótkim czasie stworzyć warunki dla gatunków właściwych. W warunkach górskich takim niezwykle wartościowym gatunkiem przedplonowym jest modrzew, ale wykorzystuje się także samosiewy brzozy, osiki, olchy szarej, jarzębiny, wierzby iwy i wierzb krzewiastych, najczęściej śląskiej. Bonifacy Hanak, emerytowany naczelnik Wydziału Hodowli Lasu RDLP w Katowicach, zwrócił uwagę na wodochronne funkcje lasu w górach i retencyjne właściwości samych drzewostanów. 

Ogrom pracy związanej z przebudową monolitów świerkowych w Beskidach wywarł wrażenie, przede wszystkim na leśnikach, na co dzień gospodarujących na nizinach, w krańcowo odmiennych warunkach terenowych i klimatycznych.